Planti long ol lain husat i no bin inap long go long ol bikpela skul olsem ol yunivesti na ol teknikol koles o pinisim hai skul bilong ol bikos mak bilong ol i no bin gutpela o ol i no bin inap long baim skul fi, nau yet ol i wok long mekim ol bikpela wok tru ong ol komyuniti bilong ol long ples.

Ol i go hetim wok gavman taim ol wok olsem ol kaunsil long LLG na Komyuniti Gavman, wok wantaim ol skul na haus sik bod na  go pas long wok sios.  Ol tu i save go hetim wok bisnis na bringim ol sevis i kam long ples, na ranim ol tred stua,  PMV na trak bisnis, na tu wokim bisnis bilong kakao, kopi na kopra na ol narapela wok didiman bisnis olsem.

Sampela tu i save wok olsem ol kamda na wokim ol haus, na sampela i wok mekenik na stretim ol kar, trak na ol narapela masin taim ol i bagarap.  Tasol planti long ol dispela man i no gat ol setifiket long dispela wok ol save mekim. Tasol ol i gat bikpela luksave na rispek long lain wantok bilong ol yet long wanem hap ol stap long en.

Sapos yu go long planti hap long PNG moa yet long ol rurel eria bai yu harim dispela hap tok; "bus kamda o bus mekanik" na ol narapela kain tok olsem. Dispela ol hap tok i no kam nating, ol kam wantaim bikpela mining na luksave.

Em i soim olsem dispela ol man i gat bikpela namba tru long wok ol i save mekim, maski ol yet i no bin go long wanpela bikpela skul. Ol lainim dispela ol wok taim ol i mekim tasol, na nau save bilong ol yet long mekim haus o stretim ol kar or trak na ol narapela masin taim ol i bagarap i wankain tasol olsem dispela ol man husat i bin go long ol bikpela skul.

Ol tu i save givim wok long ol narapela man olsem ol yet, husat i save stap long ples na  i no inap long kisim wok wantaim ol bikpela kampani long taun bikos ol i no bin kisim skul long mekim kain ol wok tu na ol i nogat ol setifiket tu.

Planti taim yumi save long ol dispela lain olsem ol "drop aut."

Ol man or meri husat i pinis long ol bikpela skul olsem ol yunivesiti o ol politek na ol teknikol koles i no inap kam na stap long ples na go pas long ol wok long ples bikos ol i bisi wok wantaim ol gavman dipatmen na ol bikpela kampani long ol mining, gas na wel projek na ol narapela kampani olsem. Olsem na helpim bilong ol long ol komyuniti long ples i liklik tru o nogat olgeta.

Tasol, ol tu, bai kisim wanpela bus kamda sapos ol i laikim wanpela haus bilong ol yet long ples bilong ol o ol bai kisim wanpela man bilong ples long kamap olsem draiva sapos ol baim wanpela trak o PMV na wanpela bus mekanik bai stretim dispela trak o PMV sapos em bagarap.

JUSTIN SIPON

Wanpela long ol dispela kain man em Justin Sipon long ples Motuna long Siwai Distrik, Saut Bogenvil.

Justin i gat 50 krismas, na em i bin pinis skul long gret 3, tasol  save bilong em long wokim ol haus em bikpela tru na em yet i lainim long mekim dispela wok.

Em i tok, "Em wanpela kain save Papa God yet i bin long givim mi".

"Bikpela samting em, yu mas save long ritim tep mesa. Taim yu inap mekim dispela, em bai helpim yu taim yu laik wokim ol haus, bikpela o liklik, em i tok.

Long taim bilong Bogenvil kraisis, taim ol inap, em i sindaun long wanpela liklik kos bilong lainim hau bilong wokim ol tebol long Monoitu Katolik Misin Care Center (Siwai), we wanpela man bilong Siwai yet i bin ranim.

 "Em tasol wanpela skul mi bin kisim long wok kamda,” Justin i tok.

Bikpela brata bilong em, Joe Rokisi,  i bin luksave long ol save bilong em long wok kamda,  olsem na em i bin tingting long statim wanpela kampani bilong wokim ol haus.

"Pastaim tru, mipela i save wokim ol haus olsem ol komyuniti sevis tasol, na bihain mi bin tingting long rejista wantaim IPA na kamap olsem wanpela kampani aninit long lo bilong PNG," Joe Rokisi i tok. Nem bilong kampani bilong em Tokunutui Costructions.

TOKUNUTUI CONSTRUCTIONS  PTY. LTD.

Tokunutui Constructions i bin stat wok long 2010 olsem wanpela kampani. Wanpela long ol namba wan haus ol bin wokim em wanpela haus slip bilong ol tisa long Haisi Praimeri Skul yet long Siwai Distrik.

Bihain long dispela ol bin kisim ol narapela wok long Haisi eria yet. Wanpela long ol em long sanapim haus sik bilong Haisi Helt Senta.  Dispela projek em wanpela bikpela projek tru bilong nupela kampani na i bin kam long mani mak olsem K200,000 we AusAid i bin putim K100,000 na pastaim memba bilong Saut Bogenvil long Nesenel Palamen leit Steven Pirika Kamma i bin putim K100,000.

Dispela helt senta i gat autpesen, wod bilong ol sik manmeri long slip na wod bilong mama long karim bebi.

"Taim mipela wokim dispela haus, na em kamap gut na mipela i bin lukim mipela yet olsem mipela inap long mekim ol bikpela wok," Joe Rokisi i tok. Olsem na mi bin stat long aplai long ol tenda na winim ol arapela wok.

Long 2015 ol bin kisim wanpela wok long opis bilong Rijinol Memba bilong Bogenvil bipo, Joe Lera long wokim wanpela dabol  klasrum long Haisi Praimeri skul yet. Dispela wok em Katolik Edukesen Ejensi bilong Bogenvil Daiosis i bin papa long en na ol yet in bin supavaisim.

Ol narapela wok ol bin mekim long Haisi yet em long; mentenens long Haisi Praimeri skul Laibri, wanpela klasrum bilong Haisi Elementeri skul na wanpela Risos Senta bilong ol meri.

Bihain ol bin wokim tupela haus slip bilong ol wokmanmeri bilong Haisi Helt Senta. Dispela em narapela kontrak aninit long DSIP bilong Rijinol memba.

Ol bin kisim sampela wok tu long narapela hap, ausait long Haisi eria olsem Tonu Helt Senta na Tonu Sekenderi Skul na long Burunotui misin long Not Bogenvil we ol bin wokim ol haus slip bilong ol nes, tisa na wanpela dabol klasrum. Dispela projek tu em Katolik Edukesen Ejensi i bin go pas long en na ol yet i supavaisim.

Dispela kampani i givim wok tu long planti yangpela man husat i save stap long ples. I kam inap nau, ol i bin givim wok long moa long 60 man.

Justin i save wok olsem supavaisa long dispela kampani na ol man i save long em olsem man i save laik wok hariap na pinisim kwik wok olsem na olgeta wok kontrak em save go pas long en, i save  pinis long taim ol  makim long em bai pinis na aninit long mani mak (baset) ol bin makim bilong em. Na ol lain husat i givim dispela kontrak i save amamas tru.

Justin em gat ol narapela save tu. Em ken operetim senso na katim timba. Tokunutui Constructions i gat wanpela senso we ol man bilong ples i save hairim long katim timba bilong haus bilong ol na ol save katim bihainim timba lista we papa bilong haus yet i save givim long ol.

Taim em i no wok olsem kamda em save wok long kakao blok bilong em na famili bilong em.

Tasol sampela taim em save go long nambis na kisim motobot bilong em, na go painim pis long solwara. Sampela taim em save go antap tru long bik solwara klostu long boda bilong Solomon Ailan. Em i gat namba tu long pulim planti pis.

 Ol man husat i laikim pis i save askim em long go painim pis bilong ol na ol save baim em.

Justin i tok olsem, "Sapos yu wanpela man husat i no bin inap long go moa long skul bilong yu, yu no ken bel hevi long dispela. Yu gat tupela han, tupela ai, tupela yau, tupela lek na wanpela het, em Papa God yet i bin givim yu. Yusim ol dispela na wokim sampela gutpela samting long helpim yu yet."

Paul Wagum i raitim