OLGETA yia long mun Janueri mamapapa i save pilim bikpela hetpen taim ol i tingim skul fi bilong ol pikinini.

Tasol bikpela askim em: Olsem wanem na skul em i kamap dia tumas olgeta yia? Bilong wanem na ol pikinini i mas baim traipela mani long kisim save?

Taim PNG i laik kisim independens em i bin skelim wanem skil na save em i nidim na em i trenim ol yangpela long dispela ol skil na save. Mamapapa i no peim wanpela samting na long dispela taim tu ol pipel i no bin i gat mani.

Nau yumi lukluk planti save i stap long olgeta hap long PNG tasol ol i no isi moa long kisim. Ol i kamap olsem komoditi bilong ol provaida long mekim mani. I tru ol skul i nidim mani long ran tasol sapos ol i stap olsem ples bilong holim ol yangpela na mekim mani long dispela ating yumi popaia long astingting bilong edukesen?

Planti mamapapa i pret tu long wanem ol bai i tuhat long painim mani long salim pikinini i go long skul tasol sistem bilong edukesen i save pundaunim planti na salim ol i go bek long mamapapa.

Long kisim save long ol yunivesiti ol mamapapa i save baim samting olsem K60,000 long foapela yia. Dispela em sapos yumi bungim pe bilong skul fi, balus tiket, ol kost bilong buk na arapela samting taim sumatin i stap long skul.

Sampela famili i gat moa long wanpela pikinini i winim mak bilong skul na i ken helpim kantri tasol hevi bilong skul fi i save mekim ol mamapapa i skelim husat pikinini ol bai i sapotim long skul pastaim na ol arapela i ken wet.

Yes sampela bai i tok em i hevi bilong ol famili long i gat planti pikinini. Dispela em i toktok bilong narapela taim tasol sapos yumi skelim gut kantri i nidim ol savemanmeri husat bai i go bek na helpim long surukim ol komyuniti bilong ol i go long nupela mak.

Pot Mosbi i gat planti savemanmeri tasol ol rurel ples i hangre tru long sampela dispela savemanmeri long go helpim ol.

Long Isu 2415 bilong Wantok Niuspepa mipela i stori long sampela yangpela husat i traim long kirapim tingting bilong ol yangpela long Madang long senisim Madang Provins. Ol yangpela i harim planti stori bilong naispela Madang long taim bipo na nau ol i lukim olsem ol yangpela yet i bagarapim ples bilong ol na ol i laik helpim na senisim dispela tingting.

Kain ol yangpela i nidim sapot. Ol i no askim, tasol ol i soim wanem kain ol wok ol inap mekim long ol komyuniti taim ol i pinis skul.

Edukesen em i rait bilong olgeta. Tasol sapos mak bilong edukesen em inap tasol long ol pepa ol sumatin bai i kisim taim ol i pinisim skul, em i no inap. Kantri i nid long senisim dispela tingting. Sapos sistem bai i lusim sampela na kisim sampela tasol bikos long hevi bilong mani ating kantri i no lukluk gut long wanem as tru bilong edukesen?

Gavman i lukluk long Flexible na Open Distance Education (FODE) olsem hap we ol yangpela husat i no kisim spes long ol yunivesiti na koles i ken go long en. Skul fi long dispela skul em i daunbilo tru long mak bilong K110. Em i isi rot tru bilong gavman long salim ol yangpela i go long dispela skul tasol FODE i no kisim olgeta sapot em i nidim long planti yia i kam.

FODE em i wanpela gutpela rot tru we i givim seken sans long ol yangpela na ol husat i laik kisim save tasol em bai i nidim helpim sapos bikpela namba bai i go long kisim helpim long em.

Dipatmen bilong Haia Edukesen tu i kamapim wanpela rot bilong helpim ol yangpela husat i painim hat long bungim skul fi. Dispela helpim em i wanpela sistem bilong dinau. Em i gutpela tasol ating ol sumatin bai i kalabus long dispela dinau long planti yia bihain? Na sapos ol i no painim wok hariap gavman i gat plen long helpim ol bekim dispela dinau?

Astingting bilong edukesen em long inapim kantri wantaim gutpela save na skil long helpim kantri i gro. Mani i no ken go pas long dispela tingting. Daunim skul fi na strongim sistem we i gutpela na isi long olgeta yangpela inap kisim save na skil inapim strong bilong ol wan wan.