OL KOPRA fama na blokholda bilong ol bikpela kokonas plantesin i ken banisim Bogia Kokonas Sindrom (BCS) dispel sik nogut long go bikpela taim ol i kamapim gutpela menesmen long wan wan kokonas blok bilong ol.

Dispela em wanpela strongpela salens wanpela egrikalsa saintis i tokaut long en i no long taim i go pinis long Madang taim em i givim toktok long sait long banis egensim dispela sik nogut we i kilim indai planti kokonas diwai long Madang provins.

Sinia entomolojis o saintis bilong Nesenel Agrikalsa Kwarentin na Inspeksen  Atoriti (NAQIA), David Tenakanai I tok wan wan fama na ol lain husat i papa bilong ol kokonas blok i mas oltaim klinim kokonas na kakao blok bilong ol. Ol i mas digim baret long rausim ol wara long bung na dispela i ken helpim long stopim ol kain kain binatang nogut long gro na kamapim hevi long eria.

Em i tok narapela samting tu em ol fama i mas traim long groim ol arapela keskrop wantaim insait long kokonas o kakao blok bilong ol. Dispela bai i helpim long daunim ol gras nogut o bus long gro. Moa long en tu em bai helpim gut ol fama long kisim mani long seim blok taim ol i kisim mani long kopra na tu mani long ol arapela keskrop ol i planim wantaim.

“Dispela kain faming sistem em ol i kolim intakroping, o groim ol keskrop i gat ikonomik veliu bilong en insait long wanpela eria tasol,” MistaTenakanai i tok.

Wantok Niuspepa i bin kisim ripot pastaim long NAQIA na tu long Madang provinsal Dipatmen ov Egrikalsa na Laipstok (DAL) olsem BCS em wanpela sik nogut we i wok long kilim ol kokonas diwai long Bogia na i surik i go long ol arapela distrik pinis long Madang olsem Sumkar, Madang. Na tu ripot i soim olsem sik ya tu em ol i painim long arapela hap bilong PNG pinis.

Ripot bilong NAQIA i tokaut olsem nogat marasin long stopim BCS tasol wok stadi i wok long go het long ol arapela kantri long wol we i mani mak bilong en i antap tru.

Dispela sik i save mekim kru bilong kokonas i stat long drai na i go yelo na mau i go na diwai kokonas i save dai na sanap olsem stik nating.

Ol lain egrikalsa na kwarentin lain ejensi i bin putim kamap rot blok o sekpoin long Tapo long karimaut ol sevelens o sekim ol kar i go aut long Madang long no ken karim ol kru kokonas, banana na ol arapela plents i go long narapela provins long traim long stopim dispel sik nogut BCS.

Dispela sekpoin long Tapo i bin operet planti yia i go inap las yia em i stop. Plen nau em long wokim kamap nupela sekpoin long Mano ples we i stap long boda bilong Madang, Raikos na Usino-Bundi distrik long Madang-Ramu haiwe.

James G. Kila i raitim